Cem YILDIRIM
Demirören Holding, 2018 yılında Hürriyet, CNN Türk, Kanal D üzere kurumları bünyesinde barındıran Doğan Medya Grubu’nu satın almak için Ziraat Bankası’ndan kredi kullandı. Lakin ancak geri ödemeye gelince aksaklık üstüne aksaklık yaşandı.
TBMM’ye sunulan Ziraat Bankası Sayıştay raporuna nazaran, XX048588 müşteri numarasıyla takip edilen Demirören Grubu’na banka idaresi tarafından 2018 yılında 700 milyon dolar proje kredisi 100 milyon dolar da işletme kredisi olmak üzere 800 milyon dolar verildi. 2 yıl anapara ödemesiz, 10 yıl vadeli verilen krediye yüzde 6.5 faiz uygulandı.
İKİ KERE YAPILANDIRILDI
Ancak daha sonra işletme sermaye kredisi 100 milyondan 250 milyon dolara çıkarıldı. Firma ödemelerde zorlanacağını belirterek kredinin yapılandırılmasını istedi. Banka idaresi 2019’da birinci yapılandırmayı yaptı, 2022’de de ikinci bir yapılandırma daha istedi. Faiz de evvel yüzde 6’ya sonra yüzde 4’e düşürüldü.
Sayıştay, iki defa yapılandırma kolaylığı sağlanmasına karşın bu süreçte ‘teminatlar dışında tahsilat sağlanamadığını’ rapor etti. Firmanın kredi anapara ödemesini dahi vade tarihine nazaran eksik yaptığını belirterek, şu ihtarlarda bulundu:
‘YASAL TAKİBE ALINSIN’
“Kullandırılan kredilerin tahsil ve tasfiyesinin sağlanabilmesi için firmanın finansal yapılarının yakından takip edilmesi, yapılandırma şartlarında aksamaların yaşanması halinde yasal takip dahil her türlü önlemin vakit geçirilmeden alınması kıymet arz etmektedir.”
Zarardaki firmaya kredi
Sayıştay raporunda, firmanın mali durumuna yönelik raporlarda, kümenin faaliyet kârı dahi elde edemediği, krediden evvelki son 3 yıl itibariyle 2015 yılında 131 milyon, 2016 yılında 86 milyon ve 2017 yılında 264 milyon lira periyot ziyanı ettiği tespiti yaptı.
Kredinin alındığı 2018 yılını 3.1 milyar lira net devir zararıyla kapattığı, öz kaynakların büsbütün yitirildiği için zararın yabancı kaynaklara sirayet ettiği tespiti de yapıldı. Devasa kredi aktarılan kümenin aslında daha baştan kredi geri ödeme kabiliyeti olmadığı belirtildi.
Gazete binasını bankaya devretti
Doğan Holding’den satın alınan Hürriyet, Kanal D, CNN Türk ve birçok medya kanalı ve gazete için kredi çeken Demirören Holding, bu yıl ödemesi gereken 70 milyon dolarlık taksidin bir kısmını karşılamak için yayın kümesine ilişkin çok sayıda gayrimenkul ve taşınmazı Ziraat Bankası’na devretti.
TCDD’nin ziyanı çığ üzere büyüyor
TCDD’nin ziyanı her geçen yıl artıyor. 2018 yılında 2 milyar 557 milyon TL olan ziyan, 2023 yılında 11 milyar 491 milyon TL’ye ulaştı.
Sayıştay raporunda, TCDD’nin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan yol bakım ve tamir masrafları karşılığını uzun vakittir alamadığı belirlendi. Bakanlığın, TCDD’ye 2 milyar 68 milyon TL borcu var. TCDD tarafından işletilen demiryolu çizgilerinde elektriği sağlayan iletim sınır üretim bedelleri de TEİAŞ’tan alınamadı. TEİAŞ’ın birikmiş borcu 147 milyon 853 bin 325 liraya ulaştı.
FAZLADAN 22 MİLYON
Sayıştay raporuna nazaran TCDD, “Ali Fuat Paşa Köprülü Kavşağı ve İlişki Yolları” üretiminde revize ünite fiyatı yanlış hesapladı, yükleniciye KDV hariç 21 milyon 854 bin TL fazla ödeme yapıldı. “Sincan Batı Demiryolu İlişkisi Üstyapı ve Elektrifikasyon İşleri’’ imalinde da revize ünite fiyat hesabı yapılmadığı belirlendi.
KAZA ‘GELİYORUM’ DEDİ
Sayıştay raporu, trenlerde yaşanan kazalara da ışık tuttu. TCDD’de toplam 3 bin 544 makinist var ve bunlardan 250’si geri hizmette çalıştırılıyor. Makinistlerin lokomotif üzerinde uzun mühlet kalması ise çalışandan kaynaklanan kazalara yol açıyor.
Sayıştay 2022’de yaşanan 37 kazanın işçi kaynaklı olduğunu; bu kazaların 9’unda makinist çalışma mühletinin 11 saatin üzerinde olduğunu açıkladı. 2023 yılında da işçi kaynaklı 13 kaza yaşandı.
Çalışmadan maaş alan torpilliler
Muhalif belediyelere dayanak vermeyen ve hisselerini kesen Vilayetler Bankası’nda, hiç işe gitmeden maaş alan 62 kişilik “Bankamatik Ordusu” olduğu belirlendi.
Aralarında eski genel müdür yardımcıları, daire liderleri, uzmanlar, muhasebeci ve şef garsonların da bulunduğu 62 kişi, ‘Çalışıyor’ görünmesine karşın işe gitmeden aydan aya maaş alıyor.
KAYNAK İSRAFI
TBMM’ye sunulan Sayıştay raporunda, “Bu işçinin banka faaliyetlerine rastgele bir katkısı bulunmamakta ve kaynak israfına yol açmaktadır” denildi.
Raporda “Bankanın Ar-Ge biriminde 1 kurul başkanı, 4 müşavir (E. genel müdür yardımcıları), 2 müdür, 22 kıdemli uzman (E. daire başkanları), 9 teknik uzman, 14 uzman, 4 idare çalışanı, 1 muhasebeci, 3 ofis işçisi, 1 şef garson yrd. (İşçi), 1 garson (İşçi) olmak üzere toplam 62 işçi vazife yapmaktadır” denilerek şu bilgiler verildi:
DÜZENLİ ÖDEME
“Birikim ve tecrübe sahibi olan bu işçiye nizamlı maaş ödemesi yapıldığı halde tecrübelerinden faydalanılmadığımevzuatta öngörülen misyonların de fiili olarak yerine getirilmediği tespit edilmiştir. Bu işçinin banka faaliyetlerine rastgele bir katkısı bulunmamakta ve bu durum kaynak israfına yol açmaktadır. Kaynakların daha verimli ve aktif kullanılması açısından, Ar-Ge ünitesinde tertipli maaş ödenen çalışandan, banka faaliyetlerine katkı sağlayacak formda faydalanılması gerekmektedir.”
Çaykur’un 6 milyarlık borç batağı
Türkiye’de günde 250 milyon bardak çay içiliyor lakin pazarın hakimi olan ve çaya daima artırım yapan Çaykur ziyan ediyor.
Sayıştay raporuna nazaran, yıllarca karda olan ve 2017’de Varlık Fonu’na devredilince ziyan etmeye başlayan Çaykur, son 2 yıl hariç daima zarar etti. Yönetim kurulu başkanlığını eski AKP Rize İl Başkanı İshak Alim’in kardeşi Ziya Alim’in yürüttüğü Çaykur, 2023 yılında 25.7 milyar TL de kredi kullandı. Kurumun çeşitli bankalara hala 5 milyar 822 milyon 700 bin TL borcu var.
YÖNETİCİLER AKP’Lİ
2023 yılındaki yönetim kurulu üyelerinden Ekrem Büyük AKP’den Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanı oldu. Hikmet Ayar ise AKP’den Rize Milletvekilliği yaptı. Zeki Karaloğlu da AKP Rize Vilayet Başkanlığı misyonunda bulundu.
Çaykur Yönetim Kurulu Lideri Yusuf Ziya Alim, yönetim kurulu üyesi ve genel müdür yardımcıları Zeki Karaoğlu ile Erdinç Hatinoğlu ve yönetim kurulu üyeleri Ekrem Ulu, Mehmet Otomobilci ile Hikmet Ayar’a 2023’te brüt 938 bin 845 TL ödendi.
TOKİ ucuz konut misyonunu unutmuş
Yoksul vatandaşa ucuz konut sağlamak maksadıyla kurulan Toplu Konut Yönetimi Başkanlığı’nın (TOKİ) AKP iktidarı devrinde yaptığı toplumsal donatıların sayısı açıklandı.
Her yıl 100 bin konut gayesi belirleyen TOKİ, 2003 yılında 1 milyon 325 bin 338 konut sayısına ulaştı, 914 bin 252 konut hak sahiplerine teslim edildi. 2023 yılında ise 121 bin 13 afet konutu yapıldı.
KAMU BORÇ TAKTI
2003-2023 yılları ortasında TOKİ tarafından 631 okul, 532 spor salonu, 12 yurt, 95 pansiyon, 2 bin 166 işyeri, 44 kütüphane, 912 cami, 52 kamu hizmet binası ve 188 millet bahçesi inşa edildi.
Öte yandan SGK belediyelerden alacağı borçların peşine düşerken TOKİ’ye de borçlu kurum ve kuruluşlar da açıklandı. 2023 yılı prestijiyle kamu kurum ve kuruluşlarının 33 milyar 522 milyon 561 bin TL borcu bulunuyor.
TOKİ’ye 2023 yılında AKP’de olan Uşak Belediyesi’nin 4 milyon 892 bin TL, Trabzon Ortahisar Belediyesi’nin 70 milyon 791 bin TL, İstanbul Esenler Belediyesi’nin de 6 milyon TL borcu var.
TOKİ ayrıyeten, şahıslara yapılan konut ve işyeri satışlarından doğan alacaklarını da tahsil edemedi. Şahıslardan yaklaşık 462 milyon lira alacağı bulunuyor.
Metal materyaller dışarıda çürüyor
Sayıştay raporları, 1935 yılında kurulan Cumhuriyet mirası Eti Maden’in yazgısına terkedildiğini tespit etti.
2017 yılında Varlık Fonu’na devredilen Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne ait Sayıştay’ın 2023 yılı raporunda, işletmelerde bulunan stok ve gereç ambarlarının yetersiz olduğu, kimyasal gereçler ile üretim tesislerindeki makine, aygıt, yedek kesim ve ekipmanları depolayabileceği kapalı alanların olmadığını belirledi.
AÇIKTA ÇÜRÜYOR
Raporda, “Satın alınan materyalin olumsuz hava şartlarına maruz biçimde açık alanda bekletildiği, demontaj gereçlerinin de tutanak ile teslim edilmediği görülmüştür” denildi.
Rapordaki tespitlerde şöyle:
“Kırka İşletme Müdürlüğü’nde birçok metal yüklü materyal olumsuz dış hava koşullarında ve açık alanda korozyona (Aşınma, çürüme, paslanma) maruz kalarak aylarca bekletilerek ziyan gördü. Kapalı alandaki elektrik aksamı ağır olan makine ve ekipmanların ise sistemsiz ve uygunsuz şartlarda koruma edilmeye çalışıldı.”
TAMAMEN KORUMASIZ
Sayıştay raporunda ayrıyeten, “Kurumun ihracat eserlerinin Bandırma Liman Tesisleri’nde gemilere yükleme süreçlerinde kullanılan bantlar ile nakledilen eserlerin de hava koşulları karşısında müdafaasız olduğu” vurgulandı.
Devleti temsile bile zahmet etmiyorlar
Sayıştay, özel şirketlere devredilen 11 limanda kamuyu temsil eden yönetim kurulu üyelerinin toplantılara bile gitmediğini saptadı.
Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nde yapılan kontrol sonucu hazırlanan Sayıştay raporunda şu tespitlerde bulunuldu:
“TDİ mülkiyetinde bulunan ve işletme hakkı devredilen limanlardaki şirketlerin idare heyetlerinde TDİ’yi temsilen vazife yapan üyelerin faaliyetlerini uygun halde yürütmedikleri görülmüştür.”
Yönetim kurulu üyelerinin toplantılarda TDİ hak ve menfaatlerini, Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararlarını ve İşletme Hakkı Devranı Kontratlarına alışılmamış bir karar alınması durumunda bu karara şerh düşerek, bildirmesi gerekiyor. Sayıştay’a da bu kapsamda bir rapor sunulamadığı belirtildi.
GÖREV YAPMIYORLAR
Sayıştay raporunda Hopa, Rize, Kuşadası, Antalya, Marmaris, Çeşme, Trabzon ve Alanya Limanlarında TDİ ismine işletici şirketlerin idare heyetlerinde misyon alan üyelerin bilgileri TDİ’ye sunmadığı vurgulandı.
Dikili, Giresun ve Sinop limanlarına ait 2023 yılına ilişkin raporların TDİ’ye sunulduğu lakin bu raporların da nitelikli olmadığı kaydedildi.